لبنان در چندماه گذشته شاهد روندی کم سابقه از چالش هاو فشارها بوده است. انفجار بندر بیروت نقطه مهم آغاز وضعیت کنونی در لبنان است. وضعیتی که به طور ویژه حزب الله را در موقعیتی خاص قرار داده است. در این یادداشت به وضعیت پیش روی حزب الله در ماه های پایانی سال 99 خواهیم پرداخت.
 

انفجار بیروت، آغاز دوباره دوران بی دولتی در لبنان

نیمه مردادماه بود که انفجاری بسیار شدید و همچنان پرابهام، بندر بیروت را به خون کشاند و بیش از 300 نفر کشته و 7 هزار نفر مجروح شدند. حجم انفجارات و سناریوهای احتمالی از چرایی این انفجار تا چندین هفته تیتر نخست رسانه های منطقه ای بود. انفجاری که بنا به گفته شهرداری بیروت هزینه بازسازی آن بین 10 تا 15 میلیارد دلار هزینه دربرخواهد داشت. رقمی که عمق فاجعه را نشان می داد.

اما این انفجار تاثیرات وسیع تری بر اقتصاد ضعیف لبنان داشت. تاثیراتی که موجب شد باری دیگر تظاهرات و اعتراضات اقتصادی در لبنان در سایه فروپاشی ارزش پول ملی لبنان شعله ور شود. استعفای دولت مستقر در لبنان پس از انفجارات، چالش های لبنان را بیش از گذشته کرد. دولتی که هنوز هم بعد گذشت حدود 4 ماه، چشم اناز روشنی برای تحقق آن نیست.

نقش آفرینی مکرون هم تاکنون کار به جایی نبرده است. کاخ الیزه خبر داده که امانوئل مکرون روزهای 22 و 23 دسامبر (2 و 3 دی) به لبنان سفر می‌کند. این سفر در حالی انجام خواهد شد که ابتکار یا همان نقشه اقتصادی امانوئل ماکرون برای لبنان که پس از انفجار بیروت ، طرح شد تاکنون به نتیجه نرسیده است.

از سوی دیگر «سعد الحریری» رئیس جریان المستقبل که در بیست و دوم اکتبر گذشته (یکم آبان ماه) به عنوان مأمور تشکیل دولت جدید لبنان انتخاب شد؛ تا به امروز موفق نشده است کابینه خود را نهایی و نام خود را به عنوان نخست‌وزیر جدید این کشور تثبیت کند.

روزنامه فرانسوی فیگارو اخیرا در گزارشی نوشت که با گذشت چهار ماه از این تحرک دیپلماسی مکرون، همه امور به بن‌بست رسیده است. دو نخست‌وزیر متوالی برای تشکیل دولت جدید لبنان انتخاب شدند. پس از استعفای دولت «حسان دیاب» که هنوز ریاست دولت پیشبرد امور را برعهده دارد، «مصطفی ادیب» و «سعد الحریری» هر دو علنا طرح ابتکاری فرانسه را تایید کردند. اما نفر اول در کمتر از یک ماه از قدرت کنار رفت و دومی با وجود گذشت بیش از یک ماه از مامور شدن به تشکیل کابینه، هنوز دولتش را تشکیل نداده است.
 

کاهش جدی 3 منبع در آمدی لبنان و چالش اقتصادی

در هفته های اخیر هم در لبنان گزارش‌هایی مبنی بر قطع یارانه دولت برای برخی کالاهای اساسی باعث شده است تا برخی از مردم در اعتراض جاده‌های بیروت، پایتخت، را مسدود کنند. تظاهرکنندگان حلقه‌های لاستیک را در مرکز شهر سوزاندند، و عده‌ای هم تلاش کردند که خود را به ساختمان مجلس برسانند.

پیشتر، رئیس بانک مرکزی کشور گفته بود که یارانه آرد، سوخت و دارو نمی‌تواند بیش از دو ماه دیگر ادامه پیدا کند. آژانس‌های سازمان ملل نسبت به فاجعه اجتماعی برای فقیرترین خانوارها در این کشور هشدار داده‌اند. هشتگ‌های "هشتگ-حذف-یارانه" و "هشتگ-لبنان" بالاترین ترند در توییتر در لبنان بودند.

تاکنون بانک مرکزی لبنان ارز را با نرخ مطلوبی در اختیار واردکنندگان کالاهای اساسی، ازجمله آرد و سوخت، قرار داده است. این در حالی است که طی بحران اقتصادی درازمدت، ارزش پوند لبنان همچنان در حال کاهش بوده است.

گفتنی است اقتصاد لبنان سه رکن داشت که هر سه هم به نوعی وابسته به خارج بود؛ سرمایه‌گذاری خارجی، توریسم خارجی و مورد سوم کمک‌های مالی است که دولت در قالب وام خارجی دریافت می‌کرد. سرمایه‌گذاری خارجی که بخش پررنگ‌تری هم بود بیشتر از حوزه خلیج فارس صورت می‌گرفت. اما با سقوط پول ملی لبنان این گروه عقب‌نشینی کردند. توریسم خارجی هم با وضعیت خاص جهان در دوران کرونا عملا نقش خود را از دست داده، اما تلاش های تیم آمریکایی محور ضد حزب الله در منطقه و اروپا، کمک های مالی را با چالش های زیادی روبرو کرده است. بانک جهانی اعلام کرد تورم لبنان ۱۰۰ درصد افزایش یافته و رشد اقتصادی این کشور را منفی ۱۹.۲ است. دیده بان اقتصادی لبنان در بانک جهانی با انتشار آماری پیش بینی کرد که با فرارسیدن سال ۲۰۲۱ نیمی از جمعیت لبنان به زیر خط فقر خواهند رسید.
 

تروریستی نامیدن حزب الله و تحریم های اقتصادی لبنان

انگلیس ۲۷ دی سال گذشته اعلام کرد کل سازمان حزب‌الله لبنان را به‌عنوان یک موجودیت تروریستی تلقی خواهد شد. تا پیش از این تنها شاخه نظامی حزب‌الله از ۱۰ سال پیش شامل این مقررات بریتانیا بود. بسیاری از کشورهای اروپای و حتی آسیایی تا سال گذشته شاخه سیاسی حزب‌الله را تروریستی نمی‌نامیدند. دلیل این تفکیک میان شاخه نظامی و سیاسی، حضور هوشمندانه حزب‌الله در ساختار سیاسی دولت لبنان بود. اما از اردیبهشت 97 با قرار گرفتن سران حزب‌الله در لیست تروریستی از سوی آمریکا این فرآیند آغاز شد. پمپئو از همه کشورها خواست کل حزب‌الله را تروریستی بنامند. یک روز بعد از تصمیم کاخ سفید شورای همکاری خلیج‌فارس کل حزب‌الله را در لیست تروریستی قرارداد. با اقدام جدید انگلیس، غربی‌ها فرآیند جدیدی را برای ضربه به حزب‌الله آغاز کردند.

در ابتدای آذر ماه سفیر آمریکا در فرانسه از چند کانال به مقامات لبنانی این پیغام را فرستاده که آمریکا مشارکت حزب الله در دولت جدید لبنان را برنمی‌تابد و هرکس در چنان دولتی حضور داشته باشد تحریم می‌شود. طبق میدل ایست نیوز، این منابع تأکید کرده‌اند که پیغام آمریکا قاطع و غیر قابل مذاکره بوده است و در دیدار پمپئو با رئیس جمهوری فرانسه در کاخ الیزه نیز بحث درباره موضوع لبنان بسیار مختصر بوده و فقط مکرون توانسته موافقت پمپئو با تعویق تحریم‌ها را بگیرد.
 

سناریو؛ فشار اقتصادی، فشار سیاسی و تروریستی نامیدن حزب الله

حالا در کنار فشارهای تحریمی و اقتصادی بر لبنان و حزب الله، رسانه ها از فرصت طلبی اسرائیلی ها از این شرایط در روزهای پایانی دولت ترامپ خبر می دهند. روزنامه گاردین، از قول یک مقام بلندپایه حزب الله لبنان نوشته: «هفته‌های مانده از دولت ترامپ در آمریکا برای حزب‌الله خطرناک‌ترین‌ دوره در ۳۰سال گذشته است. چون رهبران آمریکا و اسراییل نیت‌کرده‌اند کاری را که آغاز کرده‌اند تمام کنند. مقام‌های حزب الله لبنان نگرانند که ترامپ، پمپئو و اسرائیل پیش‌ از روی‌‌کار آمدن جو بایدن، رییس جمهوری منتخب آمریکا، علیه ایران و حزب‌الله کار سرنوشت‌سازی بکنند. سه منبع در حزب الله لبنان به این روزنامه انگلیسی گفته‌اند این گروه قصد ندارد در این دوره با اسراییل، رویارو شود  یا این‌طور به‌نظر بیاید که علنا از ایران دفاع می کند. گاردین نوشته مراقبت‌های امنیتی حزب‌الله در بیروت و جنوب لبنان افزوده شده و این منابع تاکید‌کرده‌اند «حسن نصرالله، لیدر این گروه، در امنیت است.»
 

جمع بندی

ناآرامی‌های اقتصادی اخیر لبنان، عدم تشکیل دولت و تلاش‌های رسانه‌ای برای متهم کردن حزب‌الله در ناکارآمدی دولت، همگی نشان از یک سناریو جدید برای حذف مقاومت لبنان از ساختار سیاسی است.

ایالات متحده در اوایل ماه جاری میلادی «جبران باسیل» از شاخص‌ترین رهبران سیاسی مسیحی لبنان را تحریم کرد؛ اقدامی که باعث اختلال در روند تشکیل دولت لبنان شد. هم چنین روزنامه «وال استریت ژورنال» گزارش داد که واشنگتن بانک مرکزی لبنان را تهدید به تحریم کرده است. البته این تحریم شامل «ریاض سلامه» رئیس این بانک که تحت حمایت آمریکایی‌هاست نمی شود. بنابراین اگر آمریکا بانک مرکزی لبنان را تحریم کند این به معنای اعلان جنگی بزرگ ضد لبنانی ها با هدف نابود کردن اقتصاد شکننده این کشور است؛ چرا که تحریم بانک مرکزی به معنای منزوی شدن دائمی لبنان از سیستم مالی جهانی است.

لذا حزب الله و جریان مقاومت باید با هوشیاری مانع از بهره برداری اسرائیلی ها از وضعیت پیش آمده در میدان عملیاتی از طریق ترور، خرابکاری و ... باشند.